Նվիրվում է աստղագիտության միջազգային օրվան
ՎԻՇԱՊԻ ՏԱՐՈՒՄ ՏԻԵԶԵՐԱԿԱՆ ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ, ԹԵ՞ ՆՈՐ ՔԱՂԱՔԱԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ՍԿԻԶԲ
Վերջերս մեր ուշադրությանն արժանացավ Պուլկովի աստղադիտարանի գիտաշխատող Սերվեյ Սմիրնովի արած հայտարարությունը` «06.06.2012թ. Արևը, Վեներան և Երկիրը 21-րդ դարում միակ անգամ կլինեն մեկ գծի վրա»:
Ի՞նչ է սա նշանակում` պատահականություն, աստղային հանդիպում, թե մի սիրո պատմություն, որով հիմք դրվեց մի նոր քաղաքակրթության: Սա թույլ տվեց մեզ մտորել մի շարք հարցերի շուրջ` արդյո՞ք Վիշապի տարում Արևի, Վեներայի և Երկրի հանդիպումը պատահականություն է և արդյո՞ք այն չի վկայում Արևի և Վեներայի “սիրո” մասին, իսկ ինչպե՞ս ծնվեց նրանց սիրո պատմությունը և ի՞նչ կապ կա նրանց, հայկական Վահագնի ու Աստղիկի և հռոմեական Վուլկանի ու Վեներայի միջև:
Այս հարցին պատասխանելու համար համեմատականներ անցկացնենք Արևի և Վեներայի ու հայկական, հռոմեական դիցաբանության հերոսների միջև: Համաձայն հայկական դիցաբանության` Վահագնը ամպրոպի ու կայծակի աստվածն էր, մի վառվռուն ու խարտյաշ պատանի՝ հրեղեն մազերով, բոցավառ մորուքով և արեգակնափայլ աչքերով։ Նա ծնվում է տիեզերքի բուռն երկունքի ժամանակ և կռվի բռնվում սև ու ամեհի վիշապների դեմ, սպանում նրանց, ազատում տիեզերքը կործանման սպառնալիքից։ Որոշ աղբյուրներում ու առասպելազրույցներում Վահագնը վկայվում է նաև որպես արեգակնային աստված:
Վահագնի հարսնացուն էր Աստղիկ դիցուհին՝ հայոց սիրո և ջրի աստվածուհին, որի պաշտամունքը կապված էր Արուսյակ (Վեներա) մոլորակի հետ:
Հռոմեական դիցաբանության Վուլկան` դարբնության և կրակի աստծուն, մենք նմանեցնում ենք Վահագնին: Վուլկանի կանանցից էին Մայան և Վեներան: Վեներա աստվածուհու պատվին անվանվել է Վեներա մոլորակն, իսկ Արեգակի աստված Վահագնի պատվին` Արևը: Այստեղից էլ սկիզբ է դրվել Վահագնի և Աստղիկի (Արևի և Վեներայի) սիրո պատմությանը:
Դիցաբանական պատկերացումները ներառել են ժամանակի ճանաչողական, կրոնական, փիլիսոփայական պատկերացումները, գիտությունն ու արվեստը: Այս կերպ մարդը փորձել է ճանաչել և նկարագրել իրականությունը և զգացմունքները դյուցազունների, ապա նաև մարդակերպ աստվածների միջոցով:
Այժմ փորձենք հասկանալ` ինչ կապ ունի աստղային այս զույգի պատմությունը վիշապի տարվա հետ, ինչու է այս հանդիպմանը ներկա լինում նաև Երկիրը, որն է նրանց առաքելությունը, ինչ ակնկալիքներ կարող ենք ունենալ նրաց հանդիպումից:
Եվս մեկ անգամ հիշենք կենսատու լույս անձնավորող Վահագնին, ով, որպես քաջ որսորդ, մարտնչում է խավարը, չար ու վնասակար ուժերը մարմնավորող վիշապների դեմ, սպանում նրանց` ազատելով տիեզերքը կործանման սպառնալիքից:
Ինչպես նշվում է պրոֆեսոր Գ. Վահանյանի և Վ. Վահանյանի «Հայկական Վահագն և եգիպտական Գոռ» աշխատությունում, ակնհայտ է Վահագնի և համաշխարհային ծառի միջև կապը: Երգի մոտիվները նկարագրում են աշխարհի ստեղծման եզրափակիչ ակտը` նախամարդու ստեղծմամբ, լույսի հաղթանակով, ինչպես նաև ամենօրյա ծնունդով` արևի ծագմամբ, որը գովաբանվել է Վանի ավագանիների առավոտյան աղոթքում: Վահագնի ծնունդը ծագող Արևի (Արշալույսի) պատկերն է (Բ. Զուլումյան): Այստեղ խոսքը վերաբերում է ծնունդի և մահվան անվերջ շարունակվող ցիկլին, լուսաբացին, հաղթող և մթությունը արտաքսող Վեներային (Աստղիկին`առավոտյան աստղին), արևածագին և կյանքին:
Անանիա Շիրակացու գրի առած մի հինավուրց ավանդազրույցում (ինչպես գիտենք`ավանդազրույցներն արժանահավատ պատմություններ են) Հայկի փոխարեն հայոց նախնի և սեմական Բել աստծո հակառակորդ է հիշատակվում Վահագնը, իսկ Գ. Վահանյանի և Վ. Վահանյանի «Վահագնը (Վանից և Վահեից) որպես աստվածաշնչյան Յախվեի կերպարի նախատիպ» աշխատությունում ասվում է, որ Հայկը, սպանելով տիտանյան Բելին (ով մարմնավորել է չար ուժերը), թաղում է նրան Վանա լճի մոտ գտնվող Նեմրութ հրաբխի մեջ: Նշենք նաև, որ Վուլկան աստծո դարբնոցը գտնվել է Էթնա հրաբխի մեջ: Այստեղ ուշագրավ է այն, որ այս տարի Հայկական լեռնաշխարհում ավելի հաճախակիացել են երկրաշարժերը, սկսել է ժայթքել Էթնա հրաբուխը, այսինքն` Վիշապի տարում տեղի է ունեցել Վուլկանի ծնունդը (հայկակական դիցաբանությունում` Վահագնի ծնունդը): Համակարծիք ենք Գ. Վահանյանի այն գաղափարին, որ այս` Վիշապի տարում հնարավոր է արթնանա նաև Նեմրութ հրաբուխը:
Մեր կարծիքով` սա վկայում է վիշապի տարում Վահագնի և Վիշապի (Արևի և խավարի) միջև նոր տիեզերական պայքարի մասին: Իսկ ի՞նչ կապ ունի Երկիրը: Այստեղ կապն ակնհայտ է. վիշապի դեմ մահացու պայքարի արդյունքում Վահագնն ազատագրեց Երկիրը` հիմք դնելով նոր քաղաքակրթության:
Արդյո՞ք փաստերը չեն վկայում աշխարհում նոր քաղաքակրթության սկիզբը…
Ասյա Գյուրջյան
Աշխարհում
նոր քաղաքակրթության ծագման ավետիսը` Տիրոջ, Վահագնի և Աստղիկի
միաբանության գաղափարագիրը